انسان یکی از معدود گونه‌هایی است که صورت خود را مرتباً لمس می‌کند، بدون آن که به این کار توجه کرده باشد. مطالعات نشان می‌دهد بیشتر از بقیه قسمت‌ها، گونه، اطراف دهان، بینی و چشم‌هایمان را لمس می‌کنیم. محققان رفتارشناسی در دانشگاهی در استرالیا با مطالعه رفتارهای دانشجویان دریافتند افراد به‌طور متوسط 23 بار در ساعت صورت خود را لمس می‌کنند.
وقتی پای ویروس کرونا به میان می‌آید، این کار به تسریع شیوع آن منجر می‌شود.
اما چرا ما به صورت خود دست می‌زنیم؟ اکثر حیوانات این کار را برای دفع آفت‌ها و یا آراستن صورت خود می‌کنند، اما انسان‌ها برای دلایل متعدد دیگری نیز این کار را انجام می‌دهند؛ حرکتی که کمتر برای ارتباط برقرار کردن است و اکثراً برای تنظیم رفتار و روحیات خود انجام می‌دهیم، معمولا با حداقل هوشیاری. تحقیقات نشان می‌دهد تماس پوست با پوست باعث آزاد شدن هورمون اکسی‌توسین می‌شود که عامل آرامش و کنترل استرس است.
از تماس دست با صورت گاهی مانند پرده‌های سالن تئاتر، برای رفتارهای اجتماعی نیز استفاده می‌کنیم. این کار می‌تواند برای کنترل احساسات و جلب توجه نیز انجام شود.
محققان رفتارشناسی بارها این رفتار را در جوامع مختلف مورد بررسی قرار داده‌اند. در یک تحقیق دانشگاهی مشخص شد افراد به طور متوسط سه بار در ساعت به سطوح مختلف دست زده و سپس به دهان یا بینی خود دست می‌زنند.
اما با شیوع کرونا، این کار می‌تواند خطر مرگ برای ما و دیگران به همراه داشته باشد.
از این رو برخی از متخصصان سلامت، استفاده از ماسک را در این شرایط مفید می‌دانند. اگرچه ماسک‌های طبی قطعاً مانع ورود ویروس نمی‌شوند، اما باعث می‌شوند لمس دهان و بینی سخت‌تر شود.
چطور می‌توانیم کمتر به صورتمان دست بزنیم؟
یکی از محققان دانشگاه کلمبیا می‌گوید ارائه توصیه در این زمینه و انتظار رعایت آن واقعاً سخت است. «توصیه به پرهیز از انجام کاری که بارها و بارها و بدون آگاهی انجام می‌شود، یک مشکل اساسی است. توصیه به شستنِ بیشتر دست‌ها به مراتب ساده‌تر است. امر و نهی درباره یک حرکت غیرارادی، نتیجه چندانی ندارد.»
اما در عین حال، رعایت برخی نکات می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. یکی از این روش‌ها، آگاه‌سازی خودمان از تعداد دفعات انجام این کار است. استفاده از صابون‌های معطر می‌تواند در این زمینه کمک کند: با این کار وقتی دستمان را نزدیک صورت می‌بریم، بوی عطر صابون یادآوری می‌کند که از دست زدن به صورت باید بپرهیزیم.
یک راهکار مناسب، همراه داشتن یک بسته دستمال کاغذی است. باید به خود یادآوری کنیم هر موقع لازم شد صورت خود را لمس کنیم، یک دستمال بکشیم و به جای دست، با آن صورت خود را لمس کنیم.
وقتی نیاز فیزیکی مانند خارش ما را ملزم به تماس صورت می‌کند، باید رفتاری جایگزین برای آن بیابیم؛ مثلا با پشت بازو صورت را بخارانیم. اگرچه راه‌حل ایده‌آلی نیست ولی باعث کاهش احتمال بیماری می‌شود.
اگر خودمان بتوانیم دلایل لمس صورتمان را کشف کنیم، می‌توانیم در قبال آن راهکارهایی نیز پیدا کنیم. در طول روز چند بار مکث کنید و فکر کنید چه عواملی باعث این کار غیر ارادی می‌شوند؛ اگر خشکی پوست باعث ایجاد خارش می‌شود، از یک نرم‌کننده مناسب استفاده کنید. اگر خشکی چشم‌ها باعث نیاز به مالش چشم می‌شود، از قطره چشمی استفاده کنید. افرادی که مدام دست به چشمانشان می‌زنند می‌توانند عینک آفتابی بزنند. یا می‌توانیم به گونه‌ای بنشینیم که دست‌هایمان آزادی حرکت همیشگی را نداشته باشد.
یک روش دیگر، یافتن عادت‌هایی برای مشغول کردن دست‌هاست. توپ‌های ضداسترس و یا وسائل ورزشی تقویت دست از جمله این روش‌هاست. اما در عین حال این کار باعث افزایش تعداد دفعات تماس دست با سطوح می‌شود و باید این لوازم را قبل از استفاده ضدعفونی کنیم.
پوشیدن دستکش کمک چندانی به این مسئله نمی‌کند زیرا دستکش نیز می‌تواند ناقل ویروس از سطوح به دهان و بینی و چشم باشد.
کاستن از استرس، به‌طور کلی موجب کاهش دفعات لمس صورت می‌شود. همچنین استرس فراوان سیستم دفاعی بدن را تضعیف می‌کند و مقاومت ما در برابر عفونت‌ها را می‌کاهد.
توصیه سازمان بهداشت جهانی در این زمینه، شستشوی مکرر دست‌ها، رعایت فاصله اجتماعی و پرهیز از تماس‌های فیزیکی مانند دست دادن است.