سوختگیها شایعترین نوع سانحه در منزل هستند و بر این اساس نحوه درمان سوختگیهای سطحی، یکی از سؤالات مکرر مراجعان است. در میان افکار عمومی و نیز فضاهای مجازی، روشهای مختلف و گاه نادرست در این زمینه منتشر میشود. از این رو بهتر دانستیم این مطلب را به این موضوع اختصاص دهیم.
سوختگیها بر اساس شدت و میزان آسیب وارده به پوست به درجات یک تا چهار تقسیمبندی میشوند. در سوختگی درجه یک که خفیفترین نوع است، تنها لایه رویی پوست دچار آسیب میشود؛ مسئلهای که بر اثر سوانحی از قبیل ریختن چای و قهوه، دست زدن به ظروف داغ، اتو، بخاری، و یا سوختگی ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض تابش خورشید اتفاق میافتد.
سوختگی درجه دو به لایههای درونیتر پوست -فقط اپیدرم و قسمتی از درم- صدمه میزند. این نوع سوختگی موجب تاول زدن، تورم و ترشح مايع و گاه درد شديد میشود.
سوختگیهای درجه سه و چهار باعث آسیب کامل به پوست و بافتهای زیرین آن میشود و باید بلافاصله به مراکز درمانی و اورژانس انتقال داده شود. درباره تشخیص نوع سوختگی درجه سه در انتهای این مطلب توضیح داده شده است.
آنچه در اینجا توضیح داده میشود روشهای درمانی ممکن در منزل برای سوختگیهای درجه یک و درجه دو با اندازه کوچک است. بایدها و نبایدهای پزشکی مرتبط با این نوع صدمات را در ادامه این مطلب بخوانید.
بهترین روشهای درمان سوختگیهای خفیف
التیام کامل سوختگیهای خفیف معمولا یک تا دو هفته طول میکشد و معمولا اسکار به جای نمیگذارد. هدف از درمان، کاستن از درد، ممانعت از عفونت، و التیام سریعتر پوست است.
روش درست
کمپرس سرد و یا قرار دادن یک دستمال خیس بر روی ناحیه سوختگی باعث تسکین درد و تورم میشود. کمپرس را با فواصل 5 تا 15 دقیقهای تکرار کنید و مراقب باشید کمپرس بیش از حد سرد نباشد تا پوست را تحریک نکند.
روش درست
اولین کاری که باید در صورت بروز سوختگیهای خفیف انجام دهید گرفتن محل سوختگی در زیر آب خنک (و نه آب سرد) به مدت 20 دقیقه است. سپس ناحیه سوختگی را به آرامی با صابون و آب بشویید.
روش درست
این ماده مغذی علاوه بر استفادههای غذایی میتواند برای بهبود سوختگیهای سطحی هم مورد استفاده قرار گیرد؛ میتوانید آن را به صورت موضعی بر روی محل سوختگی بمالید. عسل یک داروی طبیعی آنتی باکتریال و ضد قارچ با خواص ضدالتهابی است.
روش درست
پمادها و کرمهای آنتیبیوتیک برای پیشگیری از عفونت مؤثر هستند. پس از استفاده از این نوع پمادها، زخم را با گاز استریل و یا پارچه تمیز بپوشانید.
روش درست
هرچند وسوسهانگیز به نظر برسد، دست به تاولهای محل سوختگی نزنید. ترکاندن تاول میتواند منجر به عفونت شود. اگر وضعیت تاول ناشی از سوختگی نگرانکننده به نظر میرسد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
روش درست
محل زخم سوختگی در برابر نور خورشید بسیار حساس است. تلاش کنید محل سوختگی تا حد ممکن دور از تابش نور مستقیم خورشید نگه دارید و با لباس بپوشانید.
روش درست
برای تسکین درد ناشی از سوختگی میتوانید از داروهای عمومی ضد درد از قبیل ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کنید؛ البته بهتر است ابتدا عوارض جانبی و دوز مصرف صحیح را مطالعه کنید.
روش درست
آلوئهورا را معمولا با عنوان درمان گیاهی برای سوختگی میشناسند. مطالعات پزشکی نیز مؤید تأثیر مثبت این گیاه در التیام سوختگیهای درجه یک و دو است. ژل برگ های این گیاه دارای خواص ضدالتهابی است، جریان خون را بهبود میبخشد و مانع رشد باکتریها میشود.
یک لایه از ژل داخل برگ را مستقیماً روی سطح سوختگی بمالید. اگر به برگ این گیاه دسترسی ندارید و محصولات بهداشتی بر اساس آلوئهورا تهیه میکنید، میزان ژل آلوئهورا بکار رفته در آن را بررسی کنید و ترجیحاً انواع بدون مکمل ها، خصوصاً بدون رنگ و عطر را انتخاب کنید.
کارهایی که نباید انجام دهید!
از دیرباز برخی روشهای نادرست درمان سوختگی در بین افکار عمومی مطرح بوده است که متاسفانه با ورود اینترنت بیشتر از گذشته انتشار مییابد. از انجام این روشها بپرهیزید:
اشتباه رایج
تاکنون مدرکی دال بر خاصیت درمانی کره در مورد سوختگی ارائه نشده است. بعلاوه استفاده از آن میتواند سوختگی را بدتر کند. کره حرارت را به خود جذب میکند و میتواند محیط کشت باکتریهای عامل عفونت در محل زخم شود.
اشتباه رایج
یکی از اشتباهات رایج در این زمینه، استفاده از خمیردندان بر روی محل سوختگی است که به هیچ وجه درست نیست. تحقیقات پزشکی تأیید کننده تأثیر مفید این ماده در مورد سوختگی نیست. استفاده از آن میتواند زخم ناشی از سوختگی را تحریک کند و شرایط را برای ایجاد عفونت مناسبتر کند. ضمناً باید توجه داشت خمیردندان استریل نیست.
اشتباه رایج
برخلاف تصور عمومی روغن نارگیل، روغن زیتون و روغنهای دیگر خوراکی برای درمان سوختگی مضر هستند، به همان دلیل که برای کره ذکر شد. گفته میشود روغن اسطوخدوس برای سوختگی مفید است اما تاکنون تحقیقات پزشکی در تأیید آن منتشر نشده است؛ استفاده از آن در مطالعات بعمل آمده بر روی موش ها نیز فواید آن را تأیید نمیکند.
اشتباه رایج
یکی دیگر از توصیههای عام نادرست، استفاده از سفیده تخممرغ خام در محل سوختگی است. این ماده احتمال عفونت باکتریایی را افزایش میدهد و در برخی موارد ممکن است باعث عکسالعملهای آلرژیک شود.
اشتباه رایج
آب بسیار سرد و یخ میتواند محل سوختگی را بیشتر تحریک کند. استفاده نادرست از یخ حتی ممکن است باعث سوختگی ناشی از سرما شود.
در چه شرایطی باید به مراکز درمانی مراجعه کنیم؟
مهم است بدانیم چه نوع از سوختگیها در خانه قابل درمان است و در چه مواردی باید توسط متخصصین پزشکی مورد درمان قرار گیرد. در صورت مشاهده این نوع علائم باید به پزشک و اورژانس مراجعه کنید:
- اندازه محل سوختگی بیش از 8 سانتیمتر باشد
- سوختگی در صورت، دستها، باسن، کشاله ران باشد
- زخم ناشی از آن درد شدید یا بوی تعفن داشته باشد
- سوختگی منجر به تب شود
- درجه سوختگی از نوع سوم یا چهارم باشد
- بیش از 5 سال از آخرین تزریق واکسن کزاز گذشته باشد
در سوختگیهای درجه سه احتمال بروز عوارض پیچیده، عفونت و خونریزی شدید، و شوک عصبی وجود دارد و نباید در خانه مورد درمان قرار گیرد. این نوع سوختگیها ممکن است به بافت زیر پوست و اعصاب نیز آسیب وارد کرده باشد. در این سوانح، پوست سوخته، سفید مرواریدی یا زرد و قهوهای و در برخی موارد سیاه . بعضی از مناطق پوست ممکن است شفاف شود و میتوان در زیر آن شبکه ای از سیاهرگهای حاوی لختههای خون را دید.
همچنین سوختگیهای ناشی از شوک الکتریکی و برقگرفتگی به دلیل احتمال ورود آسیب به بافتهای زیرین و ریسک بالا، میبایست به مراکز درمانی ارجاع داده شود.
مراکز درمانی سوختگی در ارومیه
اورژانس بیمارستان امام خمینی مرکز پذیرش موارد سوختگی در ارومیه است.