استرس بخش جدایی‌ناپذیر زندگی است؛ برای برخی افراد، فشار عصبی بخشی از زندگی روزمره است. استرس می‌تواند تأثیرات منفی در سلامتی ما داشته باشد که به‌نوبه خود باعث افزایش میزان استرس در فرد می‌شود و چرخه‌ای نامتناهی از مشکلات به‌وجود می‌آورد.
استرس مزمن چیست؟
پیش از دانستن تأثیر استرس بر روی سلامتی، لازم است مفهوم استرس مزمن را درک کنیم. استرس لزوماً چیز بدی نیست و در واقع مکانیزمی طبیعی است که برای مقابله با صدمات احتمالی طراحی شده است. تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد واکنش بدن ما به شرایط استرس‌زا، در سه مرحله اتفاق می‌افتد:
مرحله اول: مرحله هشیاری
عکس‌العمل اولیه که به مغز اطلاع می‌دهد مکانیزم دفاعی خود را آماده کند؛ برای مثال آماده درگیری یا فرار شود، که با آدرنالین در ارتباط است.
مرحله دوم: مرحله مقاومت یا تطبیق‌دهی
در این مرحله بدن در حداکثر آمادگی دفاعی قرار دارد و هورمون‌های متعددی از جمله کورتیزول (یا همان هورمون استرس) برای رویارویی با منبع استرس آزاد شده اند.
مرحله سوم: فرسودگی
ترکیب ترشح هورمونها و میزان استرس به حدی رسیده است که بدن دیگر قادر به تحمل یا جبران آن نیست. نتیجه آن از دست رفتن خودپایداری بدن و شروع بیماری است. استرس مزمن از اینجا آغاز می‌شود.
همه ما با تجربه افزایش ضربان قلب در مرحله هشیاری در برخورد با عامل استرس‌زا آشناییم. اما به سختی می‌توان مراحل دوم و سوم استرس مزمن را حس کرد. وارد شدن خسارت درونی به بدن در اثر استرس مزمن مخصوصاً در سیستم التهابی و ایمنی بدن اتفاق می‌افتد. به‌طور خلاصه، استرس باعث برهم‌خوردن تعادل سیستم ایمنی بدن می‌شود که به‌نوبه خود باعث بروز التهاب مزمن می‌شود. این مسئله تأثیرات مخربی بر روی قلب، سیستم گوارش و دیگر اعضای بدن از جمله پوست دارد. در این مطلب بر روی اثرات مخرب آن بر روی پوست خواهیم پرداخت.
پوست ما اولین سد دفاعی در برابر بسیاری از عوامل میکروسکوپی بیماری‌زا است. وقتی کارایی نقش حصار در پوست تضعیف می‌شود، راه برای میزبانی عفونت‌ها در بدن هموار می‌شود. استرس مزمن به سه روش سد دفاعی پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد: اگزما، آکنه و درماتیت عصبی (Neurodermatitis). اگر شما یا اطرافیان شما با این عوارض پوستی درگیر هستید، بهتر است روش‌های پیشگیری و رفع آنها را در صورت بروز استرس مزمن بدانید.
پنج تأثیر استرس بر روی پوست و روش مقابله با هر یک
- آکنه
یکی از نشانه‌های قرار گرفتن در شرایط فشار عصبی، پدیدار شدن آکنه است. هورمون کورتیزول که در حین استرس آزاد می‌شود، باعث تحریک تولید روغن در پوست می‌شود. برهم‌خوردن سیستم ایمنی بدن، قابلیت پوست در مقابله با باکتری‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث تشدید عکس‌العمل‌های التهابی در مقابله با جرم‌های دخیل در پیدایش آکنه می‌شود. در دوره فشار عصبی، با انجام برخی اقدامات پیشگیرانه و درمانی، می‌توانید به پوست در مقابله با میکروب‌ها کمک کنید. به‌عبارت دیگر در انتخاب محصولات پوستی مناسب، شناختن عامل به‌وجودآورنده مشکل گام مهمی است.
انتخاب یک شوینده آنتی باکتریال مناسب و کرم‌های ضد آکنه اولین گزینه در این زمینه است. برای جزئیات بیشتر در این زمینه، می‌توانید با رزرو وقت و ویزیت توسط دکتر رشیدی، آکنه را متوقف کنید.
- اگزما
اگزما به خودی خود، عارضه پوستی نیست بلکه نوعی واکنش پوستی است. استرس به‌عنوان یکی از دلایل بروز اگزما، می‌تواند باعث پدیدار شدن نقاط قرمز روی آرنج و حتی گاه در زیر بغل شود. مشابه آنچه در آکنه اتفاق می‌افتد، باکتری‌هایی مانند Staph aureus که روی پوست ما زندگی می‌کنند به‌دلیل ناکارآمدی سیستم ایمنی بدن فرصت فعالیت می‌یابند و موجب مشکلات پوستی می‌شوند.
برای بازیابی توان دفاعی پوست و آرام کردن التهاب اگزما، محصولات مرطوب‌کننده و تغذیه‌کننده پوست بهترین گزینه است. پیشنهاد ما استفاده از روغن نارگیل بعد از حمام کردن است. این روغن مرطوب‌کننده‌ای مناسب است که قابلیت مقابله با Staph aureus را دارد. پس از التیام یافتن پوست، می‌توانید از مرطوب‌کننده‌های ضعیف‌تر نیز استفاده کنید.
- آکنه روزاسه یا Rosacea
آکنه روزاسه که قبلا در خصوص آن در توضیح داده شده بود، یکی دیگر از عارضه‌های پوستی است که با استرس تحریک می‌شود. این نوع آکنه معمولا قابلیت التهابی بالایی دارد و حساس به بسیاری از شرایط محیطی، از جمله برخی محصولات بهداشتی پوست است. برای اطلاعات بیشتر در خصوص آکنه روزاسه و روش‌های درمان آن می‌توانید به مطلب قبلی در این زمینه مراجعه کنید.
- درماتیت عصبی (Neurodermatitis)
این نوع بیماری، عارضه‌ای نسبتاً ناشناخته است که باعث خارش در بخش‌هایی از پوست می‌شود و خارش بیش از حد آن می‌تواند منجر به برآمدن اسکار شود. اگرچه دلیل اصلی درماتیت عصبی مشخص نیست، اما استرس و فشارهای عصبی از عوامل شناخته‌شده در تحریک آن است. بهترین راه برای جلوگیری از التهاب بیشتر ناحیه آسیب دیده پوست، خودداری از خاراندن آن ناحیه است. البته مقاومت در برابر خاراندن چنین بخش‌هایی از پوست می‌تواند باعث اختلال در خواب یا تمرکز فرد در کار شود. استفاده از مرطوب‌کننده‌هایی مشابه آنچه برای اگزما توصیه شد، به تقویت و بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده پوست کمک می‌کند.
از آنجا که چنین قسمت‌هایی در پوست مستعد عفونت هستند، بهتر است برای تعیین علت درماتیت و روش‌های مقابله با آن با پزشک متخصص مشورت کنید. به این منظور در ارومیه می‌توانید با رزرو وقت قبلی به کلینیک دکتر رشیدی مراجعه کنید.
- کاهش گردش خون
در پی استرس مزمن، بدن انسان به عنوان یک مکانیسم دفاعی، خون‌رسانی به اعضای مهم بدن را در اولویت قرار می‌دهد. یکی دیگر از واکنش‌های طبیعی بدن در برابر استرس، باریک‌کردن رگ‌های خونی برای بالا بردن ضربان قلب است، که میزان کلی خون‌رسانی را می‌کاهد. پایین‌آمدن میزان گردش خون در پوست، به‌معنی کمتر شدن فرایند تغذیه سلول‌های پوستی است که در بلندمدت باعث پژمردگی پوست و از دست رفتن طراوت آن، و گاه تیره‌تر شدن پوست در برخی نقاط بدن می‌شود. ناحیه زیر چشم معمولا بیشترین تأثیر را از کاهش میزان گردش خون می‌پذیرد. توصیه ما برای رفع این پیامدها استفاده از کرم‌هایی است که تراکم عروقی نواحی آسیب‌دیده را افزایش می‌دهد تا پف زیر چشم و تیرگی آن ناحیه برطرف شود.
مالیدن و برس‌کشیدن پوست گردش خون را در آن افزایش می‌دهد. همچنین لیف کشیدن (با لیف مناسب) در حین استحمام می‌تواند گردش خون در پوست را افزایش دهد. علاوه بر آن، این کار باعث تازه شدن سطح پوست و از بین بردن سلول‌های مرده آن می‌شود.
فشار عصبی و عوارض پوستی
اگرچه در این مطلب به پنج عارضه اصلی ناشی از استرس پرداختیم، اما در واقع انواع و اقسام عوارض پوستی ناشی از استرس فراتر از بحث این نوشته است. طبیعتاً بهترین روش مقابله با این پیامدها، تلاش برای کاستن از فشارهای عصبی است، که البته در بسیاری موارد این مسئله چندان قابل کنترل نیست؛ اما روش‌های گفته شده در این نوشته برای مهار و رفع عوارض پوستی ناشی از فشارهای عصبی موجب بالاتر رفتن سطح بهداشت فردی و نهایتاً کاسته شدن از استرس فرد خواهد شد.