برای بسیاری از افراد، ریزش مو یکی از پیامدهای اضطراب‌آور درمان سرطان است. هیچ نشانه ظاهری به اندازه سر بدون مو و صورت بدون ابروی یک بیمار مبتلا به سرطان، نمایانگر این بیماری نیست. حتی دانستن این که از دست دادن موها در این دوره اجتناب‌ناپذیر و موقتی است نیز باعث تسکین بیمار و اطرافیان وی نمی‌شود.
برخی داروهای شیمی‌درمانی بیشتر از بقیه بر روی رشد مو اثر می‌گذارند. دوز دارو نیز یکی از عوامل مهم در شدت تأثیرگذاری شیمی‌درمانی بر روی موهاست.
این داروها در طی شیمی‌درمانی در واقع سلول‌های فولیکول مو که مسئول تشکیل و رشد موها هستند را متوقف می‌کنند. این سلول‌ها که ماتریس موی سر را تشکیل می‌دهند، در عمیق‌ترین بخش ساختار مو قرار دارند.
پیش از شروع شیمی‌درمانی، 90% از حدود 100 هزار موی سر انسان در فاز «آناژن» قرار دارند، یعنی در داخل فولیکول در حال رشد هستند. در طی فرایند رشد مو، فولیکول‌های مو سلول‌های بسیاری تولید می‌کنند که تبدیل به ساقه مو می‌شوند. در شرایط عادی، 10% دیگر موهای سر در دوره استراحت قرار دارند، یعنی در فاز «تلوژن» هستند و رشد نمی‌کنند. این موها پس از مدتی وارد فاز آناژن می‌شوند و مجدداً رشد می‌کنند. به همین دلیل است که روزانه به طور طبیعی 100 تار مو می‌ریزد. شیمی‌درمانی روی موهایی که در فاز تلوژن هستند تأثیر چندانی ندارد.
داروهای شیمی‌درمانی که باعث ریزش مو می‌شوند، سلول‌های ماتریس مو که در فاز آناژن هستند را به طور موقت از کار می‌اندازند. این داروها مانع از تکثیر سلول‌ها اعم از سلول‌های سرطانی، روده و یا سلول‌های ماتریس مو می‌شوند. توقف فعالیت این سلول‌ها باعث از کار افتادن روند رشد مو می‌شود و موها می‌افتند.
ریزش موی سر در اثر شیمی‌درمانی چه تفاوتی با ریزش موی پس از جراحی، بارداری یا بیماری‌های دیگر دارد؟
ریزش موی ناشی از بارداری یا برخی جراحی‌ها ناشی از نوعی حالت استراحت است که بخشی از مکانیزم دفاعی بدن در مقابله با ترومای پیش‌آمده است. پس از بازیابی توان بدن به اندازه قبل، فولیکول‌های مو از حالت تلوژن خارج می‌شوند و اصطلاحاً «بیدار می‌شوند» که «Telogen Effluvium» نامیده می‌شود. سلول‌های ماتریس مو در طی دوره telogen effluvium متوقف نمی‌شوند و صرفاً به فاز استراحت می‌روند.
چرا در برخی موارد موها در طی شیمی‌درمانی مجدداً رشد می‌کنند؟
موی برخی افراد در طی دوره شیمی‌درمانی ممکن است رشد خود را از سر بگیرد؛ برای بسیاری این سؤال است که در این شرایط چطور موها با وجود ادامه شیمی‌درمانی رشد می‌کنند؟ این اتفاق زمانی می‌افتد که رژیم داروهای شیمی‌درمانی جدیدی برای فرد تجویز می‌شود که این داروهای جدید روند رشد مو را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند. داروهای شیمی‌درمانی انواع مختلفی دارند که لزوماً باعث ریزش مو نمی‌شوند. در اغلب موارد داروهای مورد استفاده در طی دوره شیمی‌درمانی ثابت نیستند و ممکن است تغییر یابند.
برای مثال شیمی‌درمانی سرطان سینه با نام AC/T در دو مرحله انجام می‌شود، که در مرحله اول داروی Adriamycin یا Cytoxan تجویز می‌شود و در مرحله بعد، داروهایی از قبیل Taxol استفاده می‌شود.
پس از پایان شیمی‌درمانی چه اتفاقی برای موها می‌افتد؟
رشد دوباره موها پس از شیمی‌درمانی با تغییرات قابل‌توجهی همراه است؛ موها تا مدتی با رنگ، بافت و حالت‌های غیرمنتظره‌ای رشد می‌کنند. ممکن است موهای تیره کاملا سفید شوند، موهای صاف تبدیل به موی فر شوند و غیره. دلیل این مسئله هنوز مشخص نشده است.
آنچه می‌دانیم این است که با پایان شیمی‌درمانی، داروهای مورد استفاده در آن تدریجاً بدن را ترک می‌کنند. سلول‌های ماتریس مو با بازگشت به حالت عادی، دوباره شروع به تقسیم سلولی می‌کنند. فرایند رشد مو پس از شیمی‌درمانی بستگی به فیزیولوژی فولیکول موی هر فرد، و نوع رژیم دارویی بکار رفته برای وی دارد. اصولا تغییر رنگ و حالت موها موقتی است و پس از مدتی موها به حالت اولیه برمی گردند.
آیا ممکن است تغییرات موی پس از شیمی‌درمانی همیشگی شود؟
بله متاسفانه. حتی ممکن است موها به خوبیِ قبل از دوره شیمی‌درمانی رشد نکنند.
تشخیص و درمان تحت نظر پزشک متخصص
اگر ریزش موهای سرتان پس از شیمی‌درمانی به حالت عادی بازنگشته است و نگران روند بهبود آن هستید، توصیه می‌کنیم به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از راهکارهای درمانی ممکن مطلع شوید.
در ارومیه برای کاشت مو و مشاوره تخصصی در این زمینه، کلینیک دکتر رشیدی در خدمت شماست. کلینیک پوست، مو، و زیبایی دکتر رشیدی سابقه پزشکی درخشان در امور درمانی و زیبایی دارد و مجهز به آخرین دستگاه‌های روز پزشکی، با پرسنل مجرب و در فضایی مناسب و استریلیزه است. برای رزرو وقت ویزیت و کاشت مو، می‌توانید با پذیرش کلینیک تماس بگیرید.